روح الامین لقب کدام فرشته است؟

جَبرَئیل، یکی از چهار فرشته مقرب و در ادیان ابراهیمی، رابط میان خداوند و پیامبران به‌شمار می‌آید. این نام تلفظ‌های دیگری چون جَبرائیل و جِبریل و گابریل کردایل نیز دارد. از جبرئیل به نام‌های فرشته وحی، امین وحی، عقل اول، ناموس اکبر، روح اعظم، روح الامین و روح القدس (روح) و ... نیز یاد می‌شود. گرچه در تورات یهودیان و انجیل‌های مسیحیان تنها با نام گابریل یاد میشود.در تاریخ یهودیت، مسیحیت و اسلام از نقش جبرئیل بسیار نقل شده‌است.

به باور پیروان این دین‌ها، جبرئیل به دستور خدا، ابراهیم را از آتش نجات داد، موسی را در مبارزه با فرعون حمایت کرد، فرعونیان را در رود نیل مصر غرق کرد، به داوود ساختن زره را آموخت، به دانیال نبی تعبیر رؤیا را آموخت، زکریا را به زاده شدن یحیی و مریم را به زایش عیسی مژده داد، و قرآن را بر محمد نازل کرد.

بنا به گفته پیروان اسلام او گاهی به صورت واقعی خود و گاهی به شکل جوانی خوشرو به نام دحیه کلبی نزد محمد می‌آمد. او در شب معراج همسفر محمد بود و در منتهای معراج، در سدرةالمنتهی باز ماند و به محمد گفت دیگر اجازه ندارد که پیش رود، و محمد به تنهایی به معراج ادامه داد.بنا بر بعضی روایات مسلمانان، جبرئیل پنجاه بار بر ابراهیم، چهارصد بار بر موسی، ده بار بر عیسی و بیست و چهار هزار بار بر محمد نازل شده‌است.شیخ مفید در روایتی آورده‌است: «جبرئیل در میان فرشتگان به شکل مردی میان بالا، سپید پیشانی، سیه چشم، و دارای چهار بال سبز مرصع لؤلؤ است.»و در حدیث دیگری او دارای ششصد بال مرصع به دُر است.

ریشه‌شناسی

نام وی در زبان عبری (גַּבְרִיאֵל) به معنای «مرد خدا» است. همچنین در لاتین جبرئیل «گابریل» (Gabriel)نامیده می‌شود.نام جبرئیل یا جبراییل ۴ بار در عهد جدید و عهد قدیم آمده‌است که ۲ بار از آن در انجیل لوقا به عنوان مژده‌آور تولد یحیی برای زکریا و مژده‌آور تولد عیسی برای مریم آمده‌است و نام او ۲ بار دیگر در کتاب دانیال آمده‌است. در یهود جبرئیل را در درجهٔ دوم اهمیت می‌دانند و میکاییل را بر آن ترجیح داده‌اند چرا که جبرئیل را نازل‌کنندهٔ بلا و فرمان قتال و جنگ می‌دانستند.

جبرئیل در قرآن

نام وی -به صورت جِبریل- و هم چنین القاب او از جمله روح‌الامین چند بار در قرآن کریم آمده‌است و وظیفهٔ اصلی او رساندن وحی گفته شده‌است. در بعضی از سوره‌های قرآن همچون سوره آل عمران و مریم دربارهٔ مژدهٔ تولد عیسی و ظهور او بر مریم سخن گفته شده‌است. آیه‌های ۹۷ و ۹۸ سوره بقره دشمنی با او را هم عرض دشمنی با خدا می‌شمارد. شان نزول این آیات را بهانه‌جویی یکی از علمای یهود به نام ابن صوریا دانسته‌اند که دلیل ایمان نیاوردن خود را حامل وحی بودن جبرئیل برای محمد می‌داند.

جبرئیل

جبرئیل یا جبرائیل، یکی از چهار فرشته مقرّب الهی و حامل وحی است. کلمه جبرئیل در سه آیه از قرآن و در روایات متعددی آمده است. منابع اسلامی، علاوه بر حمل وحی، کارهایی چون یاری پیامبران، عذاب کردن کافران و تسلی‌بخشی مؤمنان را به جبرئیل نسبت داده‌اند.

در فلسفه و عرفان نیز از حقیقت و جایگاه جبرئیل بحث شده است و فیلسوفان و حکیمان مسلمان با تعابیری چون «عقل فَعّال» از او یاد کرده‌اند. در متون دینی یهودیت و مسیحیت نیز نام این فرشته ذکر شده است.

معنای لغوی در زبان‌های مختلف

واژۀ جبرئیل در اصل عِبری است و ظاهراً به صورت سریانی‌اش به عربی راه یافته است. نویسندگان و محققان زبان عربی بر غیرعربی بودن آن تصریح کرده‌اند. ابوحیان غرناطی سیزده صورت مختلف آن، نظیر جِبْریل، جَبْریل، جَبَرئیل، جَبَرئِل، جَبرائل، جَبرائیل، را آورده است. همچنین دانی صورت‌های قرائت این کلمه در قرآن را برشمرده که «جِبْرِیل» مشهورترین و فصیح‌ترین آنها به لهجۀ اهل حجاز و بنا بر قرائت حفص، ابوعمرو، نافع و ابن عامر است.

برخی واژه‌شناسان عرب با اشاره به معانی گوناگون «جَبْر»، از جمله پادشاه، بنده، شجاع، مرد و ایل به عنوان اسمی از اسامی خداوند در عبری، جبرئیل را همچون میکائیل و اسرافیل مرکّب از دو بخش دانسته‌اند که بدین ترتیب جبرئیل («جَبْر» + «ایل») به معنای مرد خدا یا بندۀ خدا (عبداللّه) است.

با توجه به معنای «جبروت» که در عبری به معنای نیرومندی و قدرت است،احتمالاً جبرئیل از «جبروت» مشتق شده است.باتوجه به اینکه «جَبَر» از زبان عبری به معنای قدرت داشتن و توانمندی و «جبرئیل» به معنای شخص نیرومند نیز آمده است،این احتمال تقویت می‌شود. حتی القاب «شدیدالقوی» و «ذومرّة» نیز معادل عربی جبرئیل دانسته شده است.

جَبْر در زبان‌های حبشی و سریانی و آرامی و عبری به معنای مرد، قهرمان و دلاور است و جبرئیل در این زبان‌ها مرد خدا و قهرمان خدا معنا می‌شود.^[۱۴] برخی ایل را به معنای بنده و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل را به معنای عبداللّه، عبدالرحمان و عبدالقدوس می‌دانند.

در قرآن

نام جبرئیل در قرآن سه بار در آیات مدنی آمده است. به وظیفه اصلی جبرئیل، یعنی پیام‌آوری وحی، در آیۀ ...فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَیٰ قَلْبک بإِذْنِ اللَّهِ مُصَدّقًا لِّمَا بَینَ یدَیهِ وَهُدًی وَبُشْرَیٰ لِلْمُؤْمِنِینَ۔^{[ بقره–۹۷]} تصریح شده است، هرچند دربارۀ کیفیت انتقال و نزول وحی سخنی به میان نیامده است.

در قرآن تعابیر دیگری نیز هست که مفسران  آنها را ناظر به جبرئیل دانسته‌اند، از جمله:

ولادت حضرت عیسی

جبرئیل مژدۀ ولادت عیسی را به حضرت مریم داده  و به صورت انسان نزد او متمثل شده و روح الاهی را در رحم او دمید و سرانجام خداوند به عیسی(ع) با جبرئیل یاری رسانده و نیرو بخشیده است.

مفسران در وساطت جبرئیل برای تولد عیسی تردید نکرده و تعبیر «روح» در آیات یاد شده را همگی ناظر به جبرئیل دانسته‌اند.

روح

دربارۀ سبب کاربرد کلمه «روح» برای اشاره به جبرئیل مفسران اقوال گوناگونی ذکر کرده‌اند، نظیر تعلق او به عالم مجردات و روحانیات، تکوین بدون ولادت، غلبه حیات در او، افاضۀ حیات و احیای شریعت به واسطۀ او یا بیان برتری او بر سایر فرشتگان.

دربارۀ نسبت جبرئیل با روح و مراد از روح، که به همراه ملائکه از آن در سوره قدر یاد شده یا درباره‌اش سؤال شده، اختلاف است. برخی آن را فرشته‌ای موکل بر ارواح یا موجودی برتر از ملائکه و جبرئیل دانسته و گروهی مراد از آن را جبرئیل و تعبیر روح را دالّ بر عظمت و برتری جبرئیل بر دیگر ملائک دانسته‌اند.

بیشتر بخوانید

• کوروش ایرانی همان ذوالقرنین قرآنی است؟
• چرا برخی از دعاها مستجاب نمی‌شود؟

منبع : ویکی شیعه